📸 عکس از چپ به راست: ماکس ایوه، واسیلی اسمیسلوف، پائول کرس، میخاییل باتوینیک و ساموئل رشفسکی
🐎عناوین فیده
🔵عناوین فیده توسط فدراسیون جهانی شطرنج فیده برای عملکرد برجسته اعطا می‌شود. بالاترین عنوان از این نوع، استاد بزرگ (GM) است. عناوین معمولاً ترکیبی از درجه‌بندی ریتینگ و نورم‌ها (عملکرد در مسابقات شامل حریفان دارای عنوان) را نیاز دارند. پس از اعطا، عناوین برای تمام عمر حفظ می‌شوند مگر در موارد تقلب. عناوین آزاد ممکن است توسط تمام بازیکنان کسب شوند، در حالی که عناوین زنان محدود به بازیکنان زن هستند. بسیاری از بازیکنان قوی زن هم عناوین آزاد و هم عناوین زنان را دارند. فیده همچنین عناوینی را برای داوران، برگزارکنندگان و مربیان اعطا می‌کند. عناوین برای شطرنج مکاتبه‌ای، طراحی مسائل شطرنج و حل مسائل شطرنج دیگر توسط فیده اداره نمی‌شوند.
🟢یک عنوان شطرنج، معمولاً به شکل مخفف، ممکن است به عنوان یک لقب افتخاری استفاده شود. به عنوان مثال، ویسواناتان آناند ممکن است به صورت "GM ویسواناتان آناند" نامیده شود.
📰تاریخچه
🟡اصطلاح "استاد" برای یک بازیکن قوی شطرنج در ابتدا به صورت غیررسمی استفاده می‌شد. از اواخر قرن نوزدهم به بعد، فدراسیون‌های ملی شطرنج مختلف شروع به تدوین الزامات رسمی برای استفاده از چنین عنوانی کردند. اصطلاح "استاد بزرگ"، به شکل ترجمه قرضی از واژه آلمانی "Großmeister" یک عنوان رسمی در اتحاد جماهیر شوروی بود و همچنین برای چندین دهه قبل از تأسیس آن توسط فیده در سال ۱۹۵۰، به صورت غیررسمی برای بازیکنان نخبه جهان استفاده می‌شد. اولین عناوین فیده در سال ۱۹۵۰ اعطا شدند و شامل ۲۷ استاد بزرگ، ۹۴ استاد بین‌المللی و ۱۷ استاد بین‌المللی زن بودند که در آن زمان به سادگی اساتید زن نامیده می‌شدند.
♟نخستین اساتید بزرگ
اوسیپ برنشتاین، ایساک بولسافسکی، ایگور بوندارفسکی، میخاییل باتوینیک، داوید برونشتاین، اولدریخ دوراس، ماکس ایوه، روبن فاین، سالو فلور، ارنست گرونفلد، پائول کرس، بوریس کاستیچ، الکساندر کوتوف، گریگوری لونفیش، اندور لیلیانتال، گزا ماروکسی، یاکوئس میزس، میگوئل نایدورف، ویاچسلاف راگوزین، ساموئل رشفسکی، آکیبا روبنشتاین، فردریش زمیش، واسیلی اسمیسلوف، گیدئون استالبرگ، لاسلو سزابو، ساویدلی تارتاکوور و میلان ویدمار
⚪️عناوین از طریق رأی‌گیری در کنگره فیده اعطا می‌شدند، پیش از آنکه الزامات رسمی‌تر شوند. در سال ۱۹۵۷، فیده نورم‌ها (استانداردهای واجد شرایط بودن) را برای عناوین فیده معرفی کرد. فیده در سال ۱۹۷۶ یک عنوان بالاتر مخصوص زنان به نام استاد بزرگ زن (WGM) را معرفی کرد. در سال ۱۹۷۸، عناوین پایین‌تر استاد فیده (FM) و استاد فیده زن (WFM) معرفی شدند، و به دنبال آن در سال ۲۰۰۲، عناوین کاندیدای استادی (CM) و کاندیدای استادی زن (WCM) ایجاد شدند. عناوین مشابهی توسط فدراسیون بین‌المللی شطرنج مکاتبه‌ای و توسط فدراسیون جهانی مسائل شطرنج برای هر دو زمینه طراحی و حل مسائل شطرنج اعطا می‌شوند. این نهادها در همکاری با فیده کار می‌کنند اما اکنون مستقل از آن هستند.
✨عناوین آزاد
⚪️عناوین استاد بزرگ، استاد بین‌المللی، استاد فیده و کاندیدای استادی برای تمام بازیکنان شطرنج در دسترس هستند. الزامات برای هر عنوان در طول زمان متغیر بوده است، اما به طور کلی نیازمند نشان دادن سطح مشخصی از موفقیت در تورنمنت‌ها با کنترل زمانی کلاسیک تحت شرایط مورد تأیید فیده است.
🤴استاد بزرگ (GM)
🔵عنوان استاد بزرگ توسط فیده به بازیکنان برجسته شطرنج اعطا می‌شود. به جز قهرمان جهان، استاد بزرگ بالاترین عنوانی است که یک بازیکن شطرنج می‌تواند به دست آورد. در ادبیات شطرنج معمولاً به صورت GM مخفف می‌شود. گاهی اوقات مخفف IGM برای "استاد بزرگ بین‌المللی" دیده می‌شود که معمولاً در منابع قدیمی‌تر به کار می‌رود.
🟢روش معمول برای کسب این عنوان، دستیابی به سه عملکرد در سطح استاد بزرگی (که نُرم نامیده می‌شود) همراه با ریتینگ فیده ۲۵۰۰ یا بیشتر است. تعریف دقیق یک نُرم استاد بزرگی پیچیده است و اغلب اصلاح شده است، اما به طور کلی یک نُرم استاد بزرگی به عنوان یک عملکرد با ریتینگ حداقل ۲۶۰۰ در ۹ دور یا بیشتر تعریف می‌شود. علاوه بر این، مسابقه باید دارای میانگین ریتینگ حداقل ۲۳۸۰ باشد، باید شامل حداقل سه استاد بزرگ باشد و باید شامل بازیکنانی از ترکیبی از فدراسیون‌های ملی مختلف باشد.
🤴استاد بزرگ (GM)
🟡این عنوان همچنین می‌تواند بدون اخذ نورم‌های معمول در برخی مسابقات سطح بالا، مشروط بر اینکه بازیکن دارای ریتینگ فیده بالای ۲۳۰۰ باشد، به طور مستقیم اعطا شود. این موارد شامل:
🟪 رسیدن به جمع ۱۶ نفر نهایی در جام جهانی فیده
🟪 قهرمانی در جام جهانی شطرنج بانوان
🟪 قهرمانی در مسابقه قهرمانی جهان بانوان
🟪 قهرمانی قاطع در قهرمانی جهان جوانان (زیر ۲۰ سال)
🟪 قهرمانی قاطع در قهرمانی جهان پیشکسوتان، در هر دو رده سنی بالای ۵۰ و بالای ۶۵ سال
🟪 قهرمانی در مسابقات قهرمانی قاره‌ای (مانند پان آمریکن، اروپا، آسیا یا آفریقا)
🔵از سال ۱۹۷۸ با نونا گاپریندشویلی، تعدادی از زنان موفق به کسب عنوان استاد بزرگی شده‌اند. از حدود سال ۲۰۰۰، اکثر ۱۰ شطرنج‌باز برتر زن دارای عنوان استاد بزرگی بوده‌اند. این را نباید با عنوان استاد بزرگ بانوان (WGM) اشتباه گرفت.
⚪️در جولای ۲۰۲۱، ابهیمانیو میشرا در سن ۱۲ سال و ۴ ماه و ۲۵ روز جوان‌ترین فردی شد که تاکنون موفق به کسب عنوان استاد بزرگی شده است. پیش از این، رکورد به مدت ۱۹ سال در اختیار سرگئی کاریاکین با ۱۲ سال و ۷ ماه بود، و قبل از آن یودیت پولگار با ۱۵ سال و ۴ ماه، و بابی فیشر با ۱۵ سال و ۶ ماه و ۱ روز به مدت ۳۳ سال این رکورد را در اختیار داشتند.
🇮🇷 استاد بین المللی (IM)
🟢عنوان استاد بین‌المللی به بازیکنان قوی شطرنج که پایین‌تر از سطح استاد بزرگی هستند اعطا می‌شود. این عنوان که همزمان با عنوان استاد بزرگی در سال ۱۹۵۰ تأسیس شد، معمولاً در ادبیات شطرنج به صورت IM خلاصه می‌شود.
⚪️مانند عنوان استاد بزرگی، راه معمول برای کسب این عنوان، دستیابی به سه نورم مورد نیاز در بیش از ۲۷ بازی و کسب ریتینگ فیده ۲۴۰۰ یا بالاتر است. به طور کلی، نورم IM به عنوان عملکردی با ریتینگ حداقل ۲۴۵۰ در ۹ بازی یا بیشتر تعریف می‌شود. علاوه بر این، میانگین ریتینگ بازیکنان در مسابقه باید حداقل ۲۲۳۰ باشد، باید شامل حداقل سه استاد بین‌المللی یا استاد بزرگ باشد، و باید شامل بازیکنانی از فدراسیون‌های ملی مختلف باشد.
🔴همچنین چندین راه برای اعطای مستقیم عنوان IM بدون گذر از فرآیند معمول نورم وجود دارد، مشروط بر اینکه بازیکن دارای ریتینگ حداقل ۲۲۰۰ باشد. از جولای ۲۰۱۷، این موارد عبارتند از:
🟪 راهیابی به جام جهانی فیده
🟪 کسب مقام دوم در قهرمانی جهان بانوان
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی جهان جوانان (زیر ۲۰ سال)
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی جهان پیشکسوتان، در هر دو رده بالای ۵۰ و بالای ۶۵ سال
🟪 قهرمانی (قاطع یا مشترک) در قهرمانی جوانان جهان (زیر ۱۸ سال)
🟪 قهرمانی قاطع در مسابقات قهرمانی جوانان جهان (زیر ۱۶ سال)
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی قاره‌ای
🟪 قهرمانی (قاطع یا مشترک) در قهرمانی قاره‌ای بالای ۵۰ سال، بالای ۶۵ سال، یا زیر ۲۰ سال
🟪 قهرمانی قاطع در مسابقات قهرمانی قاره‌ای زیر ۱۸ سال
🟪قهرمانی در مسابقات قهرمانی زیر قاره‌ای {مانند زونال}
🟪 قهرمانی در مسابقات قهرمانی کشورهای مشترک‌المنافع، فرانکوفون یا ایبرو-آمریکایی
🟪قهرمانی در مسابقات قهرمانی جهانی افراد دارای معلولیت
🔵پس از کسب عنوان IM، اکثر بازیکنان حرفه‌ای هدف بعدی خود را کسب عنوان استاد بزرگی قرار می‌دهند. همچنین امکان کسب عنوان استاد بزرگی بدون اینکه فرد قبلاً استاد بین‌المللی بوده باشد نیز وجود دارد. لری کریستینسن از ایالات متحده (۱۹۷۷)، وانگ هائو از چین، آنیش گیری از هلند، اولگا گیریا از روسیه (۲۰۲۱) و قهرمانان سابق جهان میخائیل تال از اتحاد جماهیر شوروی و ولادیمیر کرامنیک از روسیه همگی بدون اینکه قبلاً IM بوده باشند به مقام استاد بزرگی رسیدند. بابی فیشر از ایالات متحده هر دو عنوان را صرفاً به واسطه راهیابی به مسابقات بین منطقه‌ای ۱۹۵۸ (عنوان IM) و مسابقات کاندیداها ۱۹۵۹ (عنوان GM) کسب کرد، و به طور اتفاقی قبل از GM به مقام IM رسید. مسیر معمول‌تر این است که فرد ابتدا IM شود، سپس به سطح GM ارتقا یابد.
🟢فائوستینو اورو از آرژانتین در سن ۱۰ سال و ۸ ماه و ۱۶ روز در سال ۲۰۲۴ جوان‌ترین فردی شد که تاکنون موفق به کسب عنوان IM شده است.
♟استاد فیده (FM)
🔵در سال ۱۹۷۸ همراه با استاد فیده زنان (WFM) معرفی شد، عنوان استاد فیده پایین‌تر از عنوان استاد بین‌المللی اما بالاتر از کاندیدای استادی است. برخلاف عناوین استاد بزرگ و استاد بین‌المللی، هیچ الزامی برای کسب نُرم وجود ندارد.
⚪️راه معمول برای واجد شرایط شدن بازیکن برای عنوان استاد فیده، رسیدن به ریتینگ ۲۳۰۰ یا بالاتر است. راه‌های متعددی وجود دارد که بازیکنان با ریتینگ حداقل ۲۱۰۰ اما کمتر از ۲۳۰۰ می‌توانند این عنوان را کسب کنند؛ از جمله:
🟪 قهرمانی در مسابقات قهرمانی جوانان جهان (زیر ۱۴ و زیر ۱۲ سال)
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی جوانان جهان (زیر ۱۸ و زیر ۱۶ سال)
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی قاره‌ای بالای ۵۰ سال، بالای ۶۵ سال، زیر ۲۰ سال یا زیر ۱۸ سال
🟪 کسب ۶۵ درصد یا بیشتر امتیاز در حداقل ۹ بازی در المپیاد
🟪 قهرمانی در مسابقات قهرمانی قاره‌ای زیر ۱۲، زیر ۱۴ یا زیر ۱۶ سال
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی کشورهای مشترک‌المنافع، فرانسوی‌زبان یا ایبروآمریکایی
🟡جوان‌ترین بازیکن دریافت‌کننده عنوان استادی فیده، آلخین نوری از فیلیپین است که این عنوان را پس از قهرمانی در چهاردهمین مسابقات گروه سنی آسه‌آن در سال ۲۰۱۳ در تایلند در سن هفت سالگی دریافت کرد.
🟢جوان‌ترین بازیکنی که عنوان استاد فیده را با رسیدن به ریتینگ ۲۳۰۰ کسب کرد، فاوستینو اورو از آرژانتین است که در سن ۹ سالگی پس از شرکت در مسابقات ITT Ajedrez Martelli Jovenes Talentos ۲۰۲۳ به ریتینگ ۲۳۱۴ رسید.
✨کاندیدای استادی (CM)
🔵در سال ۲۰۰۲ همراه با کاندیدای استادی زنان (WCM) معرفی شد، راه معمول برای واجد شرایط شدن بازیکن برای عنوان کاندیدای استادی، رسیدن به ریتینگ ۲۲۰۰ یا بالاتر است. برای بازیکنان با ریتینگ بالای ۲۰۰۰ اما زیر ۲۲۰۰، راه‌های دیگری برای کسب این عنوان وجود دارد؛ از جمله:
🟪 کسب مقام اول، دوم یا سوم در قهرمانی جوانان جهان (زیر ۸ و زیر ۱۰ سال)
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی قاره‌ای زیر ۱۲، زیر ۱۴ یا زیر ۱۶ سال
🟪 کسب مقام دوم یا سوم در قهرمانی جوانان جهان (زیر ۱۴ و زیر ۱۲ سال)
🟪 کسب ۵۰ درصد یا بیشتر امتیاز در حداقل ۷ بازی در المپیاد یا رویدادهای ویژه دیگر
⚪️در صورتی که بازیکنی عنوان کاندیدای استادی را از طریق عملکرد در المپیاد کسب کند، با توجه به به‌روزرسانی مقررات عنوان از تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۲۴، حداقل ریتینگ مورد نیاز ۲۰۰۰ دیگر اعمال نمی‌شود.
🔴پیش از سال ۲۰۱۸، هیچ محدودیت حداقل ریتینگ وجود نداشت و قرار گرفتن در سه نفر اول یک مسابقه قاره‌ای زیر ۸ سال قابل قبول بود. در نتیجه، تعدادی از استادان کاندید ریتینگی بسیار پایین‌تر از ۲۰۰۰ دارند.
توضیح عکس :
نقل از کانال انجمن شطرنج ایران
✍️ مترجم : محمد فتاحی
ادامه دارد...