همیشه بر این باور بوده ام که بهترین خدمتی که فدراسیون شطرنج می تواند به جامعه داوری ایران عرضه کند فراهم آورن امکاناتی است که پیش کسوتان مطرح این رشته بتوانند تجربیات و تفسیر خود از قوانین شطرنج و….را به نسل رو به رشد داوری ایران عرضه نمایند.مطلب زیر را می توان به نوعی دستنوشته هاو یا بهتر است بگوییم چرکنویس استاد مسلم و پیشکسوت ارجمند این رشته جناب آقای حسینقلی سالور دانست تا چه در نظر افتد…
فهرست روش های شکستن امتیاز که متداول و مرسوم می باشد.
در تمام روش ها بازیکنان بر اساس شیوه خاصی از شکستن امتیازات رده بندی می شوند.
فهرست زیر روش های امتیاز شکنی را مشخص می کند.توجه داشته باشید شیوه ه ی شکستن امتیاز که در یک گروه تحت عناوین الف تا ….آمده است ، نشانه و دلیلی از برتری یک شیوه بر شیوه دیگر نمی باشد و تنها روش های شکستن امتیاز را توضیح می دهند.برای هر مسابقه با توجه به شرایط موجود نحوه شکستن امتیاز بایستی قبل از آغاز بازی ها در آیین نامه مسابقات آورده شود
۲- مقررات شکستن امتیاز با استفاده از نتایج حاصله خود بازیکن
الف)مجموع امتیازات پیشرفته (البته اصطلاح پیشرفته بدون دقت لازم از دوران گذشته تا به حال مرسوم بوده است در حالیکه متن انگلیسی مقررات به لغت progressive اشاره می کند که معنای آن در حال پیشرفت تدریجی یا گام به گام را در بر دارد که کلمه پیشرفته از چنین مفهومی برخوردار نیست .در این جا به خاطر عمومیت یافتن امتیاز پیشرفته از همان اصطلاح استفاده می کنیم .کما اینکه خود اصطلاح امتیاز شکنی هم با متن انگلیسی مقررات که لغت Tie break را به کار برده همخوانی ندارد زیراTie breakبه مفهوم باز کردت است و به کار بردن گره گشایی در مقایسه با شکستن امتیاز دقیق تر می باشد.در اینجا هم آنچه که معمول شده است را به کار می بریم که در هر حال مقصود را می رساند)از این حاشیه ها بگذریم و اصل مطلب را دنبال کنیم:
الف)-مجموع امتیازات پیشرفته:
بعد از هر دور یک بازیکن امتیازی مشخص و معین دارد. جمع کردن این امتیازات مجموع امتیازات پیشرفته را تعیین می کند و در نتیجه در بین بازیکنانی که در پایان مسابقات، امتیازات یکسان داشته باشند برتری مجموغ امتیازات پیشرفته ی هر بازیکن رتبه بالاتر را خواهد داشت.
مثلا بازیکن A و B در پایان یک دوره مسابقه که در (۵) دور برگزار شده است هر کدام دارای (۴) امتیاز می باشند.نتیجه بازیهای A از این قرار است:دور اول (۱) امتیاز-دور دوم (۵/.) امتیاز –دور سوم (۱) امتیاز –دور چهارم(۵/.) امتیاز-و دور پنجم (۱) امتیاز.بنابراین بازیکن A در پایان دور اول (۱) امتیاز داشته و در پایان دور دوم (۱/۵)امتیاز داشته و در پایان دورهای بعدی به ترتیب (۲/۵) (۳) و (۴) امتیاز داشته است . لذا مجموع امتیاز پیشرفته او عبارتند از( ۱۲ =۴+۳+۲/۵+۱/۵+۱ )می باشد.اما بازیکن B در دور اول .(۵/.) امتیاز به دست آورده است .در دور دوم (۱) امتیاز به دست آورده است در دور سوم (۵/.) امتیاز در دور چهارم (۱) امتیاز و در دور پنجم هم (۱) امتیاز به دست آورده است که در نتیجه در پایان دور اول (۵/.) امتیاز در پایان دور دوم (۱/۵) امتیاز و در پایان دور سوم (۲)امتیاز و در پایان دور چهارم (۳) امتیاز و در پایان دور پنجم (۴) امتیاز.اکنون امتیازات پایان هر دور را جمع می کنیم تا امتیازات پیشرفته به دست آید .(۱۱=۴+۳+۲+۱/۵+۵/.).لذا بازیکن A که مجوع امتیازات پیشرفته او بیشتر است. (۱۲) در مقابل (۱۱) رتبه برتر را صاحب می شود.
(الف-۱)مجموع امتیازات پیشرفته قطع شده
که عبارت است از مجموع امتیازات پیشرفته بازیکنان که امتیاز یک یا چند دور آن حذف شده باشد.این حذف امتیاز از دور اول آغاز می شود و در صورت لزوم به ترتیب پیش می رود.امتیازات پیشرفته قطع شده وقتی که امتیازات پیشرفته بازیکنان برابر باشد کاربرد دارد.
(ب)روش کویا برای مسابقات دوره ای
در این روش مجموع امتیازات بازیکن در مقابل تمام حریفانی که (۵۰%) یا بیشتر از (۵۰%) امتیازات ممکن را به دست آورده باشند، مورد نظر می باشد.برای مثال چنانچه مسابقات دوره ای با حضور ۱۲ نفر انجام می شود احتمال دارد بازیکنی با شکست دادن کلیه حریفات صاحب ۱۱ امتیاز شود که حد اکثر امتیازی است که یک بازیکن می تواند در این مسابقه کسب کند که (۵۰%) آن می شود (۵/۵) .لذا برای شکستن امتیاز هر بازیکن فقط مجموع امتیازات بازیکن در مقابل حریفانی که (۵/۵) امتیاز یا بیشتر کسب کرده باشند مورد محاسبه قرار می گیرد.
(ب-۱) روش گسترش یافته کویا
در این روش به امتیازات بازیکن در مقابل حریفانی که حد اقل (۵۰%)امتیاز را به دست آورده اند امتیاز حریفانی را که نسبت به (۵۰%)امتیاز مورد نظر کمترین کاهش را دارند اضافه می کنیم.این روش می تواند گام به گام دنبال شود.برای مثال بازیکنان Aو Bبر اساس روش کویا صاحب امتیاز شکنی یکسان می باشند بدین صورت که در همان گروه ۱۲ نفری بازیکنان مزبور در مقابل حریفانی که حداقل (۵/۵) امتیاز (۵۰%امتیاز ممکن) را داشته اند هر کدام صاحب (۸) امتیاز می باشند لذا می رویم به سراغ بازیکنانی که در آن مسابقه (۵) امتیاز کسب کرده اند (نزدیکترین امتیاز به ۵۰%مورد بحث)آن گاه مجموع امتیازات A وB را مقایسه می کنیم اگر باز هم به نتیجه نرسیدیم می رویم به سراغ بازیکنانی که (۴/۵) امتیاز دارند و…..
(ج)-تعداد بازی های برده شده:
برای مثال بازیکن A و Bدر پایان مسابقه هر کدام دارای (۸) امتیاز می باشند در حالیکه امتیاز بازیکن آحاصل (۷) برد دو تساوی و دو باخت می باشد و امتیازات بازیکن B از (۶) برد و (۴) مساوی و یک باخت به دست آمده لذا با توجه به بیشتر بودن تعداد بردهای بازیکن A که (۷در مقابل ۶)نتیجه شکستن امتیاز او بهتر می باشد(اگر جه این روش در ظاهر منطقی به نظر نمی رسد زیرا اگر باخت های دو بازیکن را در نظر بگیریم که خود یک معیار است از آن جا که باخت بازیکن B کمتر است قاعدتا او برنده است.ولی اصل مطلب این است که منظور قانونگذار بر این اساس بوده که شرکت کنندگان در مسابقه تلاش بیشتری بر این پیروزی داشته باشند که معمولا موجب تماشایی تر شدن مسابقه می گردد)
(د)تعداد بردهایی که بازیکن رنگ مهره سیاه داشته است
این روش نیازی به توضیح ندارد(اگر چه چنین شیوه ای تا حدودی غیر منطقی به نظر می رسد)
۳٫ مقررات شکستن امتیاز با بهره گیری از نتایج خود تیم
(الف)-امتیازات تیمی در مسابقات تیمی که رتبه بندی بر اساس امتیاز نفرات تیم تعیین می شود.
در این نوع از مسابقات امتیاز حاصله توسط نفرات تیم تکلیف رتبه بندی را روشن می کند.برای مثال در مسابقه ای که روی (۴) میز انجام می شود و تیم A تیم B را با نتیجه (۲/۵) بر (۱/۵) شکست می دهد.برای تیم A امتیاز (/۲/۵) و برای تیم B امتیاز (۱/۵) در نظر می گیریم.آنگاه در پایان مسابقه این امتیازات را جمع می کنیم و رتبه بندی تیم ها مشخص می شود.اکنون در پایان مسابقات تیم A و تیم B هر کدام دارای )((۱۱) امتیاز بر اساس مجموع امتیازات نفرات تیم به دست آورده اند نتیجه دیدارهای دو تیم از این قرار است:تیم A در سه دیدار با نتیجه (۲/۵) بر (۱/۵) بر حریفان غلبه کرده در یک دیدار به تساوی ۲بر ۲ رسیدن و پنجمین بازی این تیم با شکست (۱/۵) بر (۲/۵) برگزار گردید پس امتیازات نفرات تیم A برابر است با ۱۱=۲/۵+۲/۵+۲/۵+۲+۱/۵ و تیم B دو دیدار را با نتیجه (۳بر ۱)و (۲/۵ بر ۱/۵ ) پیروز شده و دو دیدار را( ۲بر ۲ )مساوی کرده و پنجمین دیدار را( ۱/۵ بر ۲/۵ )شکست خورده است.پس امتیازات افرادتیم برابر است با( ۱۱=۱/۵+۲+۲+۲/۵+۳ ) که مشابه تیم A است.اکنون برای رسیدن به نتیجه شکستن امتیازات به توضیح امتیازات تیمی می پردازیم.برای محاسبه امتیاز تیمی به نتایج کلی تیمی مراجعه می کنیم و برای هر برد تیمی (۲) امتیاز برای هر تساوی تیمی (۱) امتیاز منظور می کنیم و شکست ها امتیازی ندارند.بر این اساس همانطور که قبلا اشاره کردیم تیمA یازده امتیازانفرادی اعضای تیم را از سه پیروزی یک تساوی تیمی و یک شکست به دست آورده است یعنی امتیاز تیمی برابر است با (۷=۲+۲+۲+ ۱ )و تیم B یازده امتیاز انفرادی اعضای تیم را از دو پیروزی دو تساوی و یک شکست تیمی به دست آورده است یعنی امتیازات تیمی آن (به ازای هر برد تیمی ۲ امتیاز و تساوی ۱ امتیاز)برابر می شود با( ۲ +۲++۲+۱+۱= ۶ )پس امتیاز تیمی تیمA برابر است با (۷) و امتیاز تیمی B برابر است با (۶).پس تیم Aبا توجه به شکستن امتیاز رتبه بالاتر از B را دارا می باشد.
(ب)-امتیازات بازی در مسابقات تیمی که رتبه بندی بر اساس امتیاز تیمی است:
یک مثال ساده موضوع را روشن می کند:تیم A در ۵ دیدار خود در مسابقه ای که در ۵ دور برگزار شده نتایج زیر را به دست آورده ۳ پیروزی با نتایج (۳ بر ۱)(۳/۵ بر ./۵)(۳بر ۱)یک تساوی (۲بر۲)و یک شکست (۱/۵ بر ۲/۵)با توجه به آنجه قبلا شرح دادیم امتیاز تیمی A می شود ۲+۲+۲+۱=۷ و امتیازات بازی های انفرادی اعضای تیم برتر با ( ۳+۳/۵+۳+۲+۱/۵=۱۳ و تیم B از ۵ دیدار خود مقابل حریفان این نتایج را به دست آورده است.۳ پیروزی با نتایج (۳ بر ۱) (۲/۵ بر ۱/۵ )(۲/۵ بر ۱/۵ )یک تساوی( ۲ بر ۲)و یک شکست (۱ بر ۳)که امتیازات تیمی آن برابر است با (۲+۲+۲+۱=۷)دقیقا برابر امتیازات تیمی A ولی امتیازات انفرادی اعضای تیم برابر است با ۱۱(۲/۵+۲/۵+۳+۲+۱/۵=۱۱)بنابراین تیم A با حساب (۱۳) امتیاز بازی مقابل (۱۱) امتیاز بازی تیم B برنده امتیاز شکنی است.
(ج)-دیدارهای رو در رو
چنانچه تیم هایی که امتیازات یکسان دارند همه با هم دیدار کرده باشند آن گاه مجموع امتیازات حاصل از این رویارویی ها به کار برده می شوند.
……………………………………
روش های شکستن امتیاز توصیه شده توسط فیده
نقل از سایت شطرنجباز