آخر بازی مرحله بسیار جالبی از بازی شطرنج است .انواع وسط بازی که از گشایشها پدید می آیند شباهتهایی دارند.اما آخر بازیهایی که از وسط بازی حاصل می شوند ممکن است بسیار متفاوت باشند.با وجود این، می توان آخر بازیها را به دو نوع تقسیم کرد:آخر بازیهای دینامیک و آخر بازی استراتژیک.آخر بازیهای نوع اول فراوان تر است.در پوزیسیون های آخر بازی دینامیک، طرفین به طور کامل به محاسبه تکیه می کنند.هر اشتباه کوچکی در این نوع آخر بازی ممکن است سبب برتری حریف شود.در آخر بازیهای استراتژیک، کار آسان تر است.در این آخر بازی معمولا یکی از طرفین چنان از لحاظ قوا یا پوزیسیون برتری دارد که می تواند مسیر بازی را به حریف دیکته کند،و طرف مدافع در نوعی تسوگتسوانگ قرار می گیرد .هر بازیکنی باید سعی کند برتری خود را به همین نوع پوزیسیون ها تبدیل کند.استادان بزرگ پوزیسیونی ،مانند ویلهلم اشتاینیتس، آکیبا روبینشتین و آناتولی کارپوف، خیلی وقتها حتی در برابر نیرومندترین شطرنجبازان به چنین پوزیسیون هایی می رسیدند.
سفید : ز تاراش (S. Tarasch)
سیاه : آ.روبینشتاین (A.Rubinstein)
اینک یک آخر بازی از روبینشتاین را می بینیم.این بازی با پیروزی پوزیسیونی روبینشتاین در برابر یکی از قویترین شطرنجبازان تاریخ یعنی دکتر تاراش خاتمه یافت.با یک نگاه می توان دریافت که سیاه برتری چشمگیری دارد.روبینشتاین برتری پوزیسیونی را بر برتری قوا ترجیح داد و به این پوزیسیون رسید که در آن قوای طرفین برابر است ]برای دیدن کل این بازی نگاه کنید به ۱٫هوروویتس دایره المعارف گشایشهای شطرنج ترجمه رضا رضایی و مرتضی رضایی انتشارات فرزین ۱۳۷۵ صفحه ۳۸ [سیاه تسلط کامل دارد و به نحوی که می پسندد بازی را می برد حتی می تواند چند اشتباه ساده هم مرتکب شود و باز هم امید برد داشته باشد.روبینشتاین که آخر بازیهای پر محاسبه نوع اول را به خوبی اداره می کرد می دانست که در این نوع پوزیسیون به بازی کاملا دقیق احتیاج ندارد.و او مطمئن ترین و کم خطر ترین راه پیروزی را انتخاب کرد.حالا بازی را ببینیم .سفید کاملا فلج است .سیاه باید با شاه رخنه کند و پیاده های ضعیف aو b را بگیرد.بازی چنین ادامه یافت:
۴۰….Re5 ۴۱٫g4 Fe3! ۴۲٫Rf3
بعد از
۴۲٫Cf2 F.f2! 43.R.f2 Rf4
سیاه کاملا بازنده می شود.
۴۲……Rd4 ۴۳٫Fb3?!
حرکت بهتر ۴۳٫Re2 بهتر است، هرچند که شانسی برای بازی سفید وجود ندارد.
۴۳……Fb7?!
روبینشتاین به خودش زحمت محاسبه ۴۳…F.d3را نمی دهد .بعد از
۴۴٫F.d5 Ff1
سفید دو راه در پیش دارد:
۱)۴۵٫Cf2 F.f2 ۴۶٫R.f2 R.d5 ۴۷٫R.f1 Rc4 ۴۸٫rf2 Rb4 ۴۹٫Rg3 Ra3 ۵۰٫Rh4 R.a2 ۵۱٫Rh5 a4 ۵۲٫Rg6 a3 ۵۳٫R.g7 Rb3 ۵۴٫R.f6 a2
2)45.Rb7!? F.h3 ۴۶٫Fa6! Rc3! ۴۷٫Rg3! Rb2 ۴۸٫a4 Rb3 ۴۹٫Fb5 Ff1! ۵۰٫F.f1! R.a4 ۵۱٫Rf3 Fh6
و پیاده آزاد سیاه نهایتا موجب نابودی فیل سفید مس شود.شاه روبینشتاین نمی خواست وارد آخر بازی فیلهای ناهمرنگ شود یا حتی این قضیه را تجزیه و تحلیل کند.
۴۴٫Re2 Fa6 ۴۵٫Fc2 Fb5!
برای تحریک سفید به راندن a4.حرکت روبینشتاین از ادامه زیر مطمئن تر بود.
۴۵…Rc3 46.R.e3 d4+
46.a4 Fd7 ۴۷٫Rf3 Rc3 ۴۸٫R.e3 d4+ ۴۹٫Re2 R.c2 ۵۰٫Cf4 F.a4 ۵۱٫Ce6 Fb3! ۵۲٫C.d4+ Rb2 ۵۳٫Cb5 a4 ۵۴٫Re3 a3 ۵۵٫C.a3 R.a3 ۵۶٫Rd4 Rb4
سفید واگذار کرد.
هر شطرنجبازی آرزوی چنین برد واضحی را دارد،اما معدودند کسانی که به این آرزو می رسند.!
این مقاله در آبان ۱۳۷۶ به کوشش استاد رضا رضایی در ماهنامه شطرنج ایران از انتشارات فدراسیون شطرنج به چاپ رسیده است.
نقل از سایت شطرنجباز