1) حذف یا انحراف مهره‌ی مدافع و مزاحم حریف،
Annihilation of the Defence
تقسیم‌بندی انواع ترکیب در شطرنج
کلیه ترکیب‌های ممکن در شطرنج را میتوان در چهار گروه کلی زیر تقسیم‌بندی کرد:
I. ترکیب با هدف حمله به شاه
II. ترکیب با هدف کسب تعادل در وضعیت
III. ترکیب با هدف کسب برتری ماتریال
IV. تمامی دیگر انواع ترکیب
در اجرای هر ترکیب از مضمون یا الگوی تاکتیکی خاصی استفاده میشود که این مضامین به ده گروه زیر تقسیم‌بندی میشوند:
1) حذف یا انحراف مهره‌ی مدافع و مزاحم حریف، Annihilation of the Defence
برای حذف یا انحراف مهره‌ی نامطلوب دفاعی حریف که از آن به Annihilation of the Defence یاد میشود عموماً از قربانی سوار بهره گرفته و ماحصل این فرایند کسب برتری قابل توجه ماتریالی یا حمله‌ی غیرقابل مهار ماتی بر روی شاه حریف است.
2) بلوکه، Blockade
با کمک اشغال خانه‌ی مقابل پیادهی رونده‌ی حریف میتوان مانع پیشروی و ترفیع آن شد و این اقدام میتواند توسط سوار یا به ویژه توسط پیادهی خودی که موقتاً نمی‌توان آن را گرفت، انجام شود.
3) پاکسازی یا تخلیه‌ی خانه یا راهگشائی، Clearance
خالیکردن خانه معمولاً با جابجائی یکی از مهرههای خودی با هدف تخلیه‌ی خانه‌ی استقرار آن برای دیگر مهره‌ی خودی انجام میشود. همچنین میتوان با اجبار یک مهره را از عرض، ستون یا قطر خارج ساخت و با این ترتیب فضای کافی برای مهره‌ی خودی فراهم آورد تا بتواند با استقرار در آن خانه ضربه‌ی تاکتیکی مؤثری بر حریف وارد آورد.
4) منحرف کردن، Deflection
یکی از تاکتیکهای متداول برای انحراف مهره‌ای از حریف که وظیفه‌ی دفاع از مهره‌ی دیگر خودی دارد را «منحرفکردن یا Deflection» نامند. عموماً هر اقدام موفق منحرف کردن معمولاً با قربانی آغاز میگردد که در بیشتر موارد ماهیتی موقت دارد.
5) حمله‌ی برخاست، Discovered Attack
«حمله‌ی برخاست» زمانی قابل اجراست که هماهنگی مابین دو مهره‌ی خودی طوری باشد که بازیکن بتواند با حرکت دادن یک از آنها توان دورزنی سوار دیگر را در وضعیت آشکار و به حریف فشار وارد آورد. طبیعی است انواع مختلفی از «حمله‌ی برخاست» را میتوان با دوگانه‌های مختلف مهره‌ی خودی در صحنه ایجاد کرد.
6) آچمزی، Pinning
آچمزی وضعیتی در بازی شطرنج است که در آن یکی از مهره‌ها که «مهره آچمز» نامیده میشود مجبور است برای دفاع از یک مهره یا خانه‌ی ارزشمند در جای خود میخکوب شود. آچمزکردن تاکتیکی مؤثر برای ایجاد محدودیت در توانایی جابجایی سوارهای حریف است.
7) تخریب ساختار پیادهی حریف، Demolition of Pawn Structure
با این ترتیب عموماً حفاظ پیاده مقابل شاه حریف تخریب میشود. برای اجرای این اقدام تاکتیکی سوارهای خود را باید قربانی کنیم و در اغلب موارد به ازای هر پیادهی حفاظ شاه یک سوارمان قربانی خواهد شد.
8) جلب کردن، Decoy
جلبکردن یکی از تاکتیکهای بسیار مهم شطرنجی است که در اغلب موارد از سوی حریف حرکتی به ظاهر بلاندر یا اشتباه فاحش قلمداد میشود درحالیکه کاملاً هوشمندانه به جهت منحرف کردن یا اجبار مهره‌ی حریف در زدن و کشاندن آن به «خانه‌ای سمی» اجرا شده است. در اغلب موارد محصول این اقدام تاکتیکی، ترکیبی زیبا و دیدنی است.
9) قطع ارتباط، Interference
این تاکتیک در اغلب موارد در طراحی مسئله و بررسی شطرنجی مورد استفاده قرار میگیرد، گرچه در بازیهای حضوری نیز دیده میشود. با استقرار یکی از مهرههای خودی در میان مهرههای حریف و قطع ارتباط مابین آنها میتوان در کار پاسداری و همکاری ایشان اختلال ایجاد کرد.
10) حمله‌ی دوگانه، Double Attack
حمله‌ی دوگانه به شکل و گونه‌های مختلفی ظاهر میشود:
چنگال دو سوار حریف، دو سوار خودی به یک یا دو سوار حریف حمله‌ور شوند، ترکیب تهدید گرفتن همراه با کیش، چندین حمله‌ی همزمان به حریف و . . .
این مضمون و الگوی تاکتیکی به وفور در بازیهای عملی شطرنج دیده میشوند.