چرا لاسکر مهم است

تاریخ ثبت مقاله: 1403/08/13

نقل از کانال منابع آموزشی شطرنج : آقای محمد خیرخواه

📕معرفی یک کتاب آموزشی مفید

«چرا لاسکر مهم است»

نویسنده: استادبزرگ اندرو سولتیس
ناشر: بتسفورد ۲۰۰۵

سوژه: واکاوی رویکرد امانوئل لاسکر در پیکارهای شطرنجی با کمک بررسی دقیق ۱۰۰ بازی او

مکتب مدرن یا علمی شطرنج حدود ۵۰ سال را در بر می‌گیرد و چهره‌های غالب مرتبط با این مکتب بازیکنانی نظیر اشتاینیتس، تاراش، روبینشتاین و کاپابلانکا بوده‌اند. با این حال، در بیشتر این دوران قهرمان جهان مردی بود که مستقیماً به این مکتب ارتباطی ندارد:🤔

امانوئل لاسکر آلمانی که از سال ۱۸۹۴ (زمانی که عنوان قهرمانی را از اشتاینیتس گرفت) تا سال ۱۹۲۱ (زمانی که آن را به کاپابلانکا واگذار کرد) قهرمان جهان بود. با اینکه تاج قهرمانی را در سال ۱۹۲۱ از دست داد اما در پیکارهای نیرومند نیویورک ۱۹۲۴ بالاتر از کاپابلانکا، آلخین، مارشال، رتی و دیگر حاضرین قهرمان شد!!

لاسکر طولانی‌ترین دوره قهرمانی شطرنج جهان را که چیزی حدود ۲۷ سال بود در اختیار داشت. اما لاسکر همچنان قهرمانی است که تا حدودی دست‌کم گرفته می‌شود که حقیقتاً سزاوار او نیست و توجه ویژه و خاصی نیاز دارد. او یکی از بزرگترین‌ها بود (GOAT) وگرنه چطور می‌توان مقاومت او در برابر چالش‌های مختلف طرفداران کلیدی مکتب علمی و مدرن را در مدت زمانی به این درازا توجیه کرد؟

مشکل این بود سبک بازی لاسکر توسط معاصرانش به خوبی درک نمی‌شد چون بازی وی همواره با چارچوب‌های بنیادین مکتب مدرن و علمی مطابقت نداشت و اغلب آنان بازی او را نمی‌فهمیدند! اغلب گفته می‌شود لاسکر در اصل بازیکنی عملگرا بوده و تعلقی به مکتب استراتژیک ندارد!

به نظر استادبزرگ اندرو سولتیس، شطرنج نویس پرکار جهان، در این کتاب:

🔥«اغلب گفته می‌شود لاسکر برخلاف معاصرانش هیچ مکتب اندیشه‌‌ی خاصی را خلق نکرده اما در واقعیت تمامی ما شاگردان او محسوب می‌شویم!».

🔥لاسکر مفاهیم روانشناسی را وارد شطرنج کرد. او در حقیقت با انسانی که مقابلش نشسته نه صفحه‌ی شطرنج، مبارزه می‌کرد.

درجائیکه معاصران مکتب علمی او موعظه‌ی رویکردی عینی در شطرنج داشتند، لاسکر در مقابل تمایلاتی مبتنی بر عقاید، عواطف و احساسات حریف داشت. او تنها می‌خواست برنده شود. اگر بهترین کار با سوء استفاده از ضعف حریف مثلاً در آخربازی، محقق می‌شود حتی اگر از منظر عینی در وسط بازی ماندن بهتر باشد! بهتر است بازی را به سوی آخربازی هدایت و به پایان رساند.

با این‌حال لاسکر چیزی بیش از یک بازیکن عملگرا و دارای حس دقیقی از مکانیزمهای روانی پیکار شطرنجی بود. به عبارت عینی‌تر، شطرنج را به سطح جدیدی ارتقا داده بود. او تلاش انجام شده توسط اشتاینیتس و دیگر هم عصرانش را تصدیق کرد و بارها و بارها از پیشینیان و هم عصرانش تمجید کرده بود، اما همچنان خود را به تعصبات دوران علمی یا مکتب مدرن مقید نمی‌کرد.

همانطور که سولتیس در این کتاب اشاره کرده، لاسکر همواره این آمادگی را داشت تا اگر دلیل خاصی موجود نباشد به راحتی اصول را زیرپا گذارد. از این منظر، او یکی از پیش قراولان دوران بعدی خود در دو مکتب نودینامیک یا نوپویائی و مکتب عملگرایی خلاق بود.

یکی از نکاتی که لاسکر را با اشتاینیتس متفاوت می‌ساخت درک متفاوت او از ارتباط «نقاط ضعف» و «اهداف حمله» بود. در دوران علمی و مکتب مدرن بازیکنان همواره نگران ایجاد «نقطه‌ی ضعیف» در اردوی خویش بودند و برای برخی بازیکنان این مکتب (ضعیف‌ترها)  تقریباً به نوعی وسواس بدل شده بود و برای اینکه وضعیت را تضعیف نکنند حتی حاضر بودند نوعی بازی منفعلانه‌ را انتخاب کنند. با این حال تصور اشتاینیتس از نقاط ضعف نسبتاً انتزاعی و کلی بود. در مقابل لاسکر به دنبال اهداف خاص خود در وضعیت جاری بود و اگر نقطه‌ی ضعیفی در پوزیسیون موجود نبود چندان اهمیت نمی‌داد.

📍او حس «تشخیص خطر» بی‌نظیری داشت و به محض اینکه احساس می‌کرد دچار وضعیت بدی خواهد شد با پیچیده کردن وضعیت مانع هوشیاری حریف و توجه وی به این حقیقت می‌شد. شجاع بود و «ریسک محاسبه شده» می‌کرد و بیشتر از همه به خطاپذیری انسان ناشی از «تردید»، «ترس» و «خوش‌بینی بیش از حد» آگاه بود و از این فاکتورها در استراتژی هدایت پیکار خود استفاده می‌کرد.

نبرد میان ویژگی‌های عمومی استراتژیک (رویکرد اشتاینیتس) و ویژگی‌های خاص وضعیت (رویکرد لاسکر)، بحثی مفصل حتی در میان سطوح بسیار بالای شطرنج معاصر است. به عنوان مثال به بازی‌های علیرضا فیروزجا سری بزنید تا با این تناقضات آشنا شوید!

🔥سولتیس در این کتاب برای نمایان کردن این رویکرد لاسکر ۱۰۰ بازی او را با دقت تحلیل و تفسیر کرده و تلاش کرده این رویکرد جلوتر از زمان لاسکر را آشکار کند. (از بررسی انجین همراه مطالعه حتماً استفاده کنید)

♨️محتوای کتاب به ویژه به عنوان سوژه محتوای درس مربیان گرامی می‌تواند مفید واقع گردد.


◻️برای دریافت فایل pdf، pgn و djvu این کتاب مفید 👈 اینجا کلیک کنید.

محمّد خیرخواه
۱۳ آبان ۱۴۰۳
.