🔥چند توصیه مهم درباب «مدیریت صحیح زمان در پیکارهای شطرنجی»:
💢اولین و مهمترین قانون مدیریت خردمندانه زمان در شطرنج طبیعتاً به شکل زیر باید باشد:
هرچه تصمیمی که باید بگیرید مهمتر باشد، زمان بیشتری باید صرف آن کرد. در تصمیمات کوچک، سریع باشید و در تصمیمات بزرگتر، زمان بیشتری به فکرکردن اختصاص دهید.
حتی بهترین بازیکنان شطرنج جهان نیز (نظیر علیرضا فیروزجا در پیکار اخیر خود مقابل مگنس کارلسن) گاهی به این دلیل که فاقد انظباط شخصی هستند این قانون ساده را نادیده گرفته و به تدریج دچار تنگی وقت می‌شوند!
اگر با انتخاب بین ادامه‌هایی به یک اندازه خوب روبرو هستید، نیازی به تعمق طولانی نیست. می‌توانید بدون نگرانی از بروز اشتباهی بزرگ یکی را انتخاب کنید.
وقت خود را در وضعیت‌هایی سرمایه‌گذاری کنید که در برابر چند حرکت کاندیدا یکی از گزینه‌ها احتمالاً قوی‌تر از بقیه باشد یا این احتمال وجود دارد حرکتی که قصد انجام آن را دارید پرخطر یا بسیار ضعیف‌تر از گزینه‌های دیگر باشد.
🔺
💢 از زمان اهدائی حریف چگونه استفاده کنیم؟
آیا تو زمان حریف باید وضعیت را تجزیه و تحلیل کرد؟
آیا در تمام طول بازی باید پشت میز نشست؟ 🤔
اگر زمان روی ساعت تنها کالای ارزشمندی است که باید در پیکار در نظر گرفت، پاسخ مطمئناً «بله» است. با این حال، علاوه بر زمان، منبع مهم دیگری به نام «انرژی و قوای روحی جسمی» نیز وجود دارد که باید عاقلانه از آن نیز بهره‌برداری کرد.
بنابراین، پاسخ به پرسش بالا ساده نیست. برای یافتن پاسخ باید سه پارامتر متغیر زیر را در نظر گرفت:
۱) روی ساعت چه میزان زمان داری؟
هرچه زمان کمتری روی ساعت دارید باید از زمان حریف بیشتر استفاده کنید. وقتی با تنگی وقت روبرو هستید، بهتر است پشت میز بمانید. اگر روی ساعت زمان زیاد دارید، هر از گاهی بلند شدن و استراحت کردن احتمالاً مفید باشد.
۲) چقدر خسته هستید؟
اول و مهمتر از همه، مطمئن شوید که قادر به استفاده کارآمد از زمان خود هستید. بنابراین، اگر به استراحت نیاز دارید، وقتی حریف قرار است حرکت کند، استراحت کنید. مطمئن شوید وقتی نوبت شما برای انجام حرکت است، خیلی خسته نیستید. طبیعتاً، یک بازیکن بیست ساله با آمادگی جسمانی می‌تواند انرژی بیشتری نسبت به یک استاد مسن با برخی مشکلات سلامتی داشته باشد. اولی ممکن است بخواهد بنشیند و همیشه موقعیت را تجزیه و تحلیل کند، در حالی که دیگری ممکن است از خوردن قهوه و نگاه کردن به بیرون از پنجره سود بیشتری ببرد.
۳) ویژگی وضعیت چگونه است؟
تا چه حد می‌توان حرکت انتخابی حریف را پیش‌بینی کرد؟ آیا وضعیت ویژگی‌های پایداری دارد که احتمالاً تحت تأثیر حرکت حریف قرار نخواهد گرفت و شما می‌توانید از قبل در مورد آن‌ها فکر کنید؟
اگر پاسخ به هر دو سوال «بله» است، استفاده از زمان حریف برای فکر کردن می‌تواند منطقی باشد. با این حال، اگر پاسخ منفی است، بهتر است کمی استراحت کنید و انرژی خود را بیهوده هدر ندهید.
💢روانشناسی تنگی وقت
دنیل کانیمان، استاد روانشناسی دانشگاه پرینستون و برنده جایزه نوبل ۲۰۰۲، نویسنده کتاب «تفکر، سریع و آهسته»، کتابی مفید است که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. او در این کتاب، نوع تفکر انسان را به دو گونه تقسیم‌بندی کرده: سریع، خودکار، ناهوشیار و کلیشه‌ای؛ یا آهسته، آگاهانه و هوشیارانه.
در شطرنج، بیشتر تفکرات صحنۀ نبرد شطرنجی در دستۀ دوم قرار می‌گیرند. با این حال، در فشار تنگی زمانی، بازیکنان اغلب به تفکر سریع، ناهوشیار و احساسی روی می‌آورند.
این بدان معناست در فشار زمانی که بازیکن آگاهانه احساسات خود را کنترل نمی‌کند، ویژگی‌های غالب «سبک بازی فرد» کاملاً آشکار می‌شود.به عنوان مثال، بازیکن تهاجمی در تنگی وقت ممکن است حمله نادرستی آغاز کند، در حالی که یک بازیکن محتاط مستعد منفعل‌تر شدن است.
بازیکن شطرنجی که در شرایط سخت تنگی زمانی قرار دارد، همزمان استرس قابل توجهی دارد و نگران نتیجۀ بازی است. «استرس» و «احساس تهدید» از قدیمی‌ترین فعال‌کنندگان مرکز مغز انسان، یعنی آمیگدال هستند که بر احساسات اساسی (و موارد دیگر) او نظارت دارند.
💢هنگام تهدید، انسان‌ها دو واکنش اساسی دارند: جنگ یا گریز.
به همین دلیل است که بازیکن در فشار تنگی زمان اغلب به یکی از اقدامات افراطی متوسل می‌شود: یا بیش از حد پرخاشگر می‌شود یا بیش از حد محتاط.
ضمناً توجه داشته باشید: بازیکنی که در فشار تنگی زمانی قرار دارد، اغلب در تلاش برای دفاع صبورانه از وضعیت خطرناکی که در آن قرار دارد با مشکلات بزرگی روبروست.
💢اگر حریف در فشار تنگی زمان قرار دارد چه باید کرد؟
این موضوع بیش از هر چیز به ارزیابی عینی وضعیت بستگی دارد. هرچه پوزیسیون بهتر باشد، فشار زمانی حریف اهمیت کمتری دارد. اگر پوزیسیون برنده دارید نیازی به قمار نیست - فقط سعی کنید بهترین گزینۀ حرکتی را انجام دهید. اما اگر پوزیسیون بازنده دارید و امکانات و منابعتان رو به اتمام است، تلاش برای پیچیده کردن وضعیت و گیج کردن حریفی که در تنگی زمان قرار دارد احتمالاً ارزش امتحان کردن دارد.
به راحتی می‌توان دید «ریسک» انجام حرکتی غیربهینه در پوزیسیونی که از قبل به وضوح بازنده است، به راحتی قابل توجیه است، مشروط بر اینکه فرصت اشتباه به حریف دهد. با این حال، وقتی بازی به طور طبیعی به سمت تساوی می‌رود اما حریف در فشار تنگی زمان قرار دارد اوضاع کمی پیچیده‌تر می‌شود. برخی از بازیکنان نیرومند ریسک قابل توجهی برای کسب پیروزی می‌کنند، اما چنین استراتژی البته می‌تواند نتیجۀ معکوس نیز داشته باشد و به شکست منجر شود، بنابراین چنین ریسکی بسیار دو لبه‌تر از انوع بلوف ساده متداول شطرنجی است.
برد
💢 از زمان اهدائی حریف چگونه استفاده کنیم؟
آیا تو زمان حریف باید وضعیت را تجزیه و تحلیل کرد؟
آیا در تمام طول بازی باید پشت میز نشست؟ 🤔
اگر زمان روی ساعت تنها کالای ارزشمندی است که باید در پیکار در نظر گرفت، پاسخ مطمئناً «بله» است. با این حال، علاوه بر زمان، منبع مهم دیگری به نام «انرژی و قوای روحی جسمی» نیز وجود دارد که باید عاقلانه از آن نیز بهره‌برداری کرد.
بنابراین، پاسخ به پرسش بالا ساده نیست. برای یافتن پاسخ باید سه پارامتر متغیر زیر را در نظر گرفت:
۱) روی ساعت چه میزان زمان داری؟
هرچه زمان کمتری روی ساعت دارید باید از زمان حریف بیشتر استفاده کنید. وقتی با تنگی وقت روبرو هستید، بهتر است پشت میز بمانید. اگر روی ساعت زمان زیاد دارید، هر از گاهی بلند شدن و استراحت کردن احتمالاً مفید باشد.
۲) چقدر خسته هستید؟
اول و مهمتر از همه، مطمئن شوید که قادر به استفاده کارآمد از زمان خود هستید. بنابراین، اگر به استراحت نیاز دارید، وقتی حریف قرار است حرکت کند، استراحت کنید. مطمئن شوید وقتی نوبت شما برای انجام حرکت است، خیلی خسته نیستید. طبیعتاً، یک بازیکن بیست ساله با آمادگی جسمانی می‌تواند انرژی بیشتری نسبت به یک استاد مسن با برخی مشکلات سلامتی داشته باشد. اولی ممکن است بخواهد بنشیند و همیشه موقعیت را تجزیه و تحلیل کند، در حالی که دیگری ممکن است از خوردن قهوه و نگاه کردن به بیرون از پنجره سود بیشتری ببرد.
۳) ویژگی وضعیت چگونه است؟
تا چه حد می‌توان حرکت انتخابی حریف را پیش‌بینی کرد؟ آیا وضعیت ویژگی‌های پایداری دارد که احتمالاً تحت تأثیر حرکت حریف قرار نخواهد گرفت و شما می‌توانید از قبل در مورد آن‌ها فکر کنید؟
اگر پاسخ به هر دو سوال «بله» است، استفاده از زمان حریف برای فکر کردن می‌تواند منطقی باشد. با این حال، اگر پاسخ منفی است، بهتر است کمی استراحت کنید و انرژی خود را بیهوده هدر ندهید.
💢روانشناسی تنگی وقت
دنیل کانیمان، استاد روانشناسی دانشگاه پرینستون و برنده جایزه نوبل ۲۰۰۲، نویسنده کتاب «تفکر، سریع و آهسته»، کتابی مفید است که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. او در این کتاب، نوع تفکر انسان را به دو گونه تقسیم‌بندی کرده: سریع، خودکار، ناهوشیار و کلیشه‌ای؛ یا آهسته، آگاهانه و هوشیارانه.
در شطرنج، بیشتر تفکرات صحنۀ نبرد شطرنجی در دستۀ دوم قرار می‌گیرند. با این حال، در فشار تنگی زمانی، بازیکنان اغلب به تفکر سریع، ناهوشیار و احساسی روی می‌آورند.
این بدان معناست در فشار زمانی که بازیکن آگاهانه احساسات خود را کنترل نمی‌کند، ویژگی‌های غالب «سبک بازی فرد» کاملاً آشکار می‌شود.به عنوان مثال، بازیکن تهاجمی در تنگی وقت ممکن است حمله نادرستی آغاز کند، در حالی که یک بازیکن محتاط مستعد منفعل‌تر شدن است.
بازیکن شطرنجی که در شرایط سخت تنگی زمانی قرار دارد، همزمان استرس قابل توجهی دارد و نگران نتیجۀ بازی است. «استرس» و «احساس تهدید» از قدیمی‌ترین فعال‌کنندگان مرکز مغز انسان، یعنی آمیگدال هستند که بر احساسات اساسی (و موارد دیگر) او نظارت دارند.
💢هنگام تهدید، انسان‌ها دو واکنش اساسی دارند: جنگ یا گریز.
به همین دلیل است که بازیکن در فشار تنگی زمان اغلب به یکی از اقدامات افراطی متوسل می‌شود: یا بیش از حد پرخاشگر می‌شود یا بیش از حد محتاط.
ضمناً توجه داشته باشید: بازیکنی که در فشار تنگی زمانی قرار دارد، اغلب در تلاش برای دفاع صبورانه از وضعیت خطرناکی که در آن قرار دارد با مشکلات بزرگی روبروست.
💢اگر حریف در فشار تنگی زمان قرار دارد چه باید کرد؟
این موضوع بیش از هر چیز به ارزیابی عینی وضعیت بستگی دارد. هرچه پوزیسیون بهتر باشد، فشار زمانی حریف اهمیت کمتری دارد. اگر پوزیسیون برنده دارید نیازی به قمار نیست - فقط سعی کنید بهترین گزینۀ حرکتی را انجام دهید. اما اگر پوزیسیون بازنده دارید و امکانات و منابعتان رو به اتمام است، تلاش برای پیچیده کردن وضعیت و گیج کردن حریفی که در تنگی زمان قرار دارد احتمالاً ارزش امتحان کردن دارد.
به راحتی می‌توان دید «ریسک» انجام حرکتی غیربهینه در پوزیسیونی که از قبل به وضوح بازنده است، به راحتی قابل توجیه است، مشروط بر اینکه فرصت اشتباه به حریف دهد. با این حال، وقتی بازی به طور طبیعی به سمت تساوی می‌رود اما حریف در فشار تنگی زمان قرار دارد اوضاع کمی پیچیده‌تر می‌شود. برخی از بازیکنان نیرومند ریسک قابل توجهی برای کسب پیروزی می‌کنند، اما چنین استراتژی البته می‌تواند نتیجۀ معکوس نیز داشته باشد و به شکست منجر شود، بنابراین چنین ریسکی بسیار دو لبه‌تر از انوع بلوف ساده متداول شطرنجی است.
محمّد خیرخواه
برداشتی از محتوای کتاب بسیار جالب استادبزرگ یان مارکوس با عنوان:
The Secret Ingredient to Winning at Chess
فوت گوزه‌گری کسب پیروزی در شطرنج
۱۲ مرداد ۱۴۰۴
📌 منابع یادگیری شطرنج